Hafızalarımızı yoklayacak olursak, ilk vakanın 31 Aralık 2019’da Çin Halk Cumhuriyeti’nde ortaya çıktığını hatırlayacağız. 10 milyondan fazla kişiye ev sahipliği yapan Çin’in Hubei Eyaletinde bulunan Wuhan kentinde ortaya çıkan bu hastalığın ilk başta ne olduğu konusu üzerinde bir netlik sağlanamamıştı. Uzmanlar hastalığın ilk başta zatürre olabileceği üzerinde durmuşlardı. Sonrasında zatürre olmadığı belirlenen bu hastalığın yeni bir virüsten kaynaklandığı anlaşılmaya başlandı. Virüs’ ün semptomları arasında ateş, nefes darlığı, öksürük vardı. Bulaşma damlacıklar vasıtasıyla gerçekleşiyordu. Öksürme, hapşırma gibi durumlar nedeniyle ortaya saçılan damlacıkların ağız, burun, gözlere tesir etmesi ile bulaş gerçekleşiyordu. Akciğeri fazlasıyla ilgilendiren bu hastalık nefes almakta güçlük yaşanmasına neden oluyordu. Zaman ilerledikçe etkisi Çin’in dışına taşan bu virüs ilk etapta Tayland, Güney Kore, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya gibi ülkelerde de görülmeye başlandı. 13 Ocak günü hastalık nedeniyle gerçekleşen ilk ölüm haberi Tayland’dan alındı. Kişi 60 yaşını geçen bir kadındı. İlk ölümden de anlayacağımız üzere ölüm vakaları çoğunlukla yaşı ilerlemiş kimseler ile eşlik eden çeşitli hastalıkları olan kimseleri kapsıyordu. Diğer taraftan bulaşma hızının çok yüksek seyretmesi nedeniyle salgın tüm dünyaya hızla yayılmaya başladı. Ülkemizde ilk vakanın ortaya çıktığı 11 Mart 2020 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü pandemi ilan etti. Pandemi bir hastalığın çok geniş bir sahada etki göstermesine bağlı olarak kullanılan bir kelimedir. Mart itibariyle İran ve İtalya gibi ülkeler vaka ve ölüm oranında ciddi manada artışın yaşandığı ülkeler olarak karşımıza çıktı. Türkiye ile İran’ın sınır komşusu olması nedeniyle Türkiye sınır kapılarını kontrollü geçişe uygun hale getirdi ve ilerleyen zamanda da tam kapama yoluna gitti. İtalya’da ise durum kontrol altına alınamadı. Salgının yeni merkezi Avrupa denilebilirdi. İtalya’da hastalara yoğun bakımlarda yer bulunamamaya başladı. İspanya da aynı şekilde zor günler geçiriyordu. Diğer taraftan Amerika Birleşik Devletleri de salgından fazlasıyla etkilenen ülkelerden biriydi. Çin ise çok katı önlemleri uygulayarak salgını kontrol altına almayı başarmıştı. Vaka ve ölüm oranı konusundaki verilen bilgilerin doğruluğuna mesafeli yaklaşılsa da ülke tam kapanmanın ardından kademeli olarak normalleşiyordu. Çin normalleşirken dünyanın geri kalanı için süreç yeni başlıyor denilebilirdi. Ülkeler hastanelerin yükünü azaltmak ve bu şekilde yoğunluğu zamana yayabilmek için çeşitli önlemler almaya başladı. Hastalığın yüksek seyrettiği ülkelerde sokağa çıkma yasağı getirilmeye başlandı. Maske takmak virüsten korunmak için en etkili yoldu ve aynı zamanda sosyal mesafe ile bulaşmanın önüne ciddi manada geçilebiliyordu. Bu kelimeleri günlük dilde sıklıkla kullanmaya başladık.

Salgının Etkileri

Salgının nasıl etki ettiği ve virüsten nasıl korunacağımız konusunu net bir şekilde anlayabilmek için yoğun bir şekilde çalışmaya başlayan uzmanlar, sağlık sisteminin çökmesini engellemek amacıyla yasakların bir an önce alınmasını önerdi. Bu durumda yetkililer seyahat kısıtlaması, okulların tatil edilmesi gibi birçok önlem almaya mecbur kaldılar. Uzunca bir süre gökyüzünde daha az uçak gördük. Hizmet, üretim ve daha birçok alan sekteye uğradı. Bazı ülkeler tam kapanma yolunu seçerken bazı ülkeler kısmi kapandı. Türkiye ise herkese uygulanan hafta sonu sokağa çıkma kısıtlamasına ek olarak diğer günlerde de 65 yaş üstü ile 20 yaş altını sınırlayan bazı önlemler aldı. Çoğu insan yaşamlarında büyük bir dönüşüm geçirdi. Hayat tüm yönleriyle eve göre ayarlandı. Uzaktan eğitime geçildi. Bazıları bu süreçte işsiz kaldı, bazıları riskli koşullarda işe gitmek zorunda kaldı. Kimisi ise evinden iş yaşantısını devam ettirmenin yollarını aradı. Birçok insan kendi ölçeğinde bu süreçten fazlasıyla etkilendi. Getirilen veya getirilmeyen yasaklar sayısız sosyal, ekonomik ve psikolojik sorun yarattı. Yalnızlık, korku, belirsizlik, kaygı, izolasyon ve ekonomik sorunlar stres seviyesinde artışa neden oldu. Bunlar genellikle insanların psikolojik rahatsızlıklar karşısında daha çaresiz kalmasına neden oldu. Uygulanan önlemler neticesinde yaz aylarına doğru vaka sayıları gittikçe azalmaya başladı. Böylece yasaklar yavaş yavaş kaldırıldı. Kademeli normalleşme hız kazandı. Kapalı mekanlar açıldı. Seyahat kısıtlamaları, sokağa çıkma yasakları kaldırıldı. Bu normalleşme beraberinde 2. dalganın gelişine yol açtı. Sonbaharın gelmesi ile kapalı mekanlarda bulunan insanların virüsü daha kolay bulaştırabilme ihtimali artıyordu. Yaz aylarından daha büyük bir riskle karşı karşıya kalınacağı için yasaklar tekrar gelmeye başladı. İpin ucunun kaçtığı her an yeni bir salgın dalgası riski ile karşı karşıya kalınabiliyordu.

Sokağa Çıkma Yasağı

Ülkemizde salgın boyunca hafta sonu, bayram, resmî tatil gibi insanların bir araya gelme ihtimalinin yüksek olduğu zamanlarda sokağa çıkma yasağı geldi. Ancak 17 gün boyunca kesintisiz bir kapanma yaşanmamıştı. Aslında bir haftayı bulan bir kapanma bile gerçekleşmemişti. 29 Nisan 2021 Perşembe akşamı saat 19.00 tarihinde başlayan bu tam kapanma, 17 Mayıs 2021 Pazartesi sabahı saat 05.00’ e kadar devam edecek. Bu süre zarfında zorunlu sektörlerde üretim durmayacak ve hizmet sunulmaya kesintisiz devam edilecek. Belirli alanlardaki çalışanlar iş başı yapmaya ara vermeyecek. Kamuda ise dönüşümlü ve esnek mesai başladı. Sokağa çıkma kısıtlamasının olduğu bu 17 günlük süre zarfında market ve bakkal gibi yerler haftanın ilk altı günü 10.00-17.00 saatleri arasında hizmet verecekler. Pazar günü ise zincir marketler açık olmayacak. Vatandaşların zaruri ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla yaşadıkları eve en yakın bakkal, market vb. gidebilecekler. Ancak engelli vatandaşlar harici kimsenin araç kullanılmaması izin verilmedi. Diğer taraftan bu saatler dahilinde online sipariş yapılarak adrese servis şeklinde satış yapılma imkânı olacaktır. Bankalara bakıldığında ise asgari ölçekte hizmet vermeye devam edecekler. Her bankanın çalışma saatleri kendilerinin belirledikleri saat aralığına göre gerçekleşecek. Bankaya gitmek için Vefa destek hattında izin almak gerekmekte. Ancak internet ve mobil bankacılık üzerinden tüm işlemlerin gerçekleşmesi mümkün. Tam kapanma döneminde çalışan ebeveynlerin aklındaki bir diğer husus ise kreşlerin açık olup olmadığı. 17 günlük tam kapanma döneminde sadece kısıtlamadan hariç tutulan kişilerin çocukları için kreşlerin açık olacağı bilgisi verildi.

Aşı ve Ülkelerin Durumları

Koronavirüs salgınındaki son durumun ne yönde olduğu herkesin merak ettiği bir konu olmuş durumda. Salgın boyunca gözümüz bilim insanların gelecek aşı müjdesindeydi. Aşı konusunda ilk resmî açıklama Rusya’dan gelmişti. Sonrasında Almanya’da yaşayan Türk asıllı Uğur Şahin ile Özlem Türeci’nin yüzde 95 varan koruyuculuğu olduğunu belirttikleri Biontech adlı aşının üretildiği haberini aldık. Çin ürettiği Sinovac aşısı ile bir diğer üretici ülke konumuna ulaştı. Her ülke vaka ve ölüm sayılarını mümkün olduğunca azaltabilmek ve böylece normal hayata başlayabilmek amacıyla aşı sipariş sırasına girdi. Türkiye, Çin aşısına ve sonrasında Biontech aşısına onay verdi ve kullanmaya başladı. Ancak üretim konusundaki sıkıntılar nedeniyle üzerinde anlaşılan siparişlerin ilgili ülkelere ulaşması zora girdi. Buna ek olarak salgının etkisi maalesef hala azalmış değil. Birinci sırada olan Amerika Birleşik Devletleri’nde 33 milyon kişi virüsü kapmış durumda. Onu takip eden Hindistan ise son günlerde salgın kontrol edilemez bir hal aldı. 20 milyon toplam vakanın olduğu ülkede günde 400 bin civarında yeni vaka açıklanıyor. Ülkede vakaların tavan yapmasıyla birlikte zaten yeterli olamayan sağlık sistemi çökme durumunda. Hastalar hastane koridorlarında gerekli ekipman olmadan tedavi görüyor ve oksijen tüpü kıtlığı yaşanıyor. Türkiye’ye bakıldığında ise günlük 60 bin seviyeleri görüldükten sonra önlemlerin alınmaya başlanmasıyla vaka sayısı gerilemeye başladı. Tüm dünya yeterli sayıda aşıya ulaşabilmenin ve en nihayetinde bu salgını geride bırakmanın arzusu içinde bekleyişine devam ediyor.