Futbolun Bireysel ve Toplumsal Etkileri
Futbol, takım halinde oynanan, beceri ve yetenek gerektiren belli kuralları bulunan bir oyun türüdür. Futbol spor faaliyetleri içinde Türkiye ve Dünya’da en çok ilgi gören spor dalıdır. Futbolun ülke ekonomisine, toplumsal hayata birçok etkileri vardır. Futbolözünde insanları eğlendirmeyi amaçlayan bir spor dalı olarak ortaya çıkmıştır. Bu yazı da spor dallarından biri olan futbolunbireysel ve toplumlar etkilerinden bahsedeceğim. Eğlendirme amacıyla ortaya çıkan futbol tüm dünya da özellikle 1980 sonrası küreselleşme ile birlikte futbol farklı bir kimliğe bürünmüştür. Küreselleşme rekabeti, daha fazla üretimi, sömürüyü getirmiştir. Futbol da bu etkileri görebiliriz.
Geniş kitleler tarafından ilgiyle takip edilen futbolsiyasetçilerin dikkatini çekmiş ve futbolun kitleleri etkileme gücünden yararlanarak kendi ideolojik söylemlerini aktarma aracı olarak görülmüştür. Futbol tarihine baktığımızda belediye başkanlarının aynı zamanda kulüp başkanı olduğunu, tarihte Kenan Evren emriyle Ankaragücü takımının birinci lige yükseltilmesi, kitleleri etkimek için siyasetçilerin futbolcularla bir araya gelmesi ve bunun medya tarafından sıkça haber yapılması gibi örnekler verilebilir.
Futbolgünümüz dünyasında tüketilen bir spor dalı haline gelmiştir. Küçük kulüplerden oluşan futbol takımları şirketleşmeye başlamıştır. Futbol üzerinden kar elde etmenin önemli basamaklardan biri futbolun bağımsız olmasıydı. 1992 yılında Türkiye Futbol Federasyonuözerk hale getirildi. İnsanlar takımlarının birer taraftarı iken artık büyük şirketlerin para kaynağı haline gelmiştir. Biz aslında takımlarımıza değil büyük futbol takımı şirketlerinin birer müşterisi haline geldik.
GünümüzdeAvrupa Futbol Şampiyonası, dünyada futbol adına yapılan önemli müsabakalardan biridir. İlk kez 1960 yılında düzenlenen Avrupa futbol şampiyonası şimdilerde 4 senede bir düzenlemiştir. Son Avrupa futbol şampiyonası 2020 yılında düzenlenmiştir. Son Avrupa futbol şampiyonasında, İtalya birinci olmuş ve şampiyonluğa yerleşmiştir. Ayrıca Avrupa futbol şampiyonasının parlayan yıldızı Cristiano Ronaldo demek mümkündür. Çünkü Avrupa futbol şampiyonasında en çok golü atan odur. 2021 futbol sıralamasına bakalım. 2021 futbol sıralamasında ilk sırada yer alan takım Beşiktaş’tır. 2021 futbol sıralamasına İkinci sırada Galatasaray, üçüncü sırada Fenerbahçe, 4. sırada ise Trabzon Spor yer almaktadır.
Görünüşe göre liderlik Beşiktaş’a ait. Fakat değişikler olabilir. Zira futbol değişikliklerin hızla görülebileceği bir spor dalıdır. 2020 olimpiyatları Japonya’nın Tokyo kentinde gerçekleşmiştir. Olimpiyat da Avrupa futbol şampiyonasıgibi dört yılda bir gerçekleşmektedir. Futbol severler Tokyo 2020 futbol dalında olimpiyat sürecinde hangisi ülke ve takımın şampiyon olduğunu merak etmektedir. Tokyo 2020 futbol dalında kadınlar ve erkekler olarak ayıracak olursak erkeklerde Tokyo 2020 futbolbirincisi Brezilya’dır.
Kadınlarda ise Tokyo 2020 de birincisi Kanada’dır. Erkeklerde Tokyo 2020 futbol dalında ikinci olan ise İspanyadır. Kadınlarda Tokyo 2020 de ikinci olan ülke ise İsveç oldu. Erkeklerde Tokyo 2020 futbol dalında üçüncü olan takım ise Meksika’dır. Kadınlarda ise üçüncü olan takım ise ABDolmuştur.
Spor mücadelelerinde kazanmak her spor dalı için önemlidir. Fakat futbol müsabakalarında kazanmak takımlar için başarı getirisinden çok maddi getiri hali gelmiştir. Futbol büyük bir endüstri yaratmıştır. Sömürülen ise taraftar olmuştur. Taraftarlar takımlarına aidiyet duygusuyla bağlıdır. Aynı zamanda herhangi bir takıma taraftar olmak toplum içinde statü göstergesi haline gelmiştir. Takıma inanmak, oyuncularına sevgi beslemek, boş zamanlarında futbolla ilgilenmek, takımına sadık olmak taraftarlığın ruhunda vardır. Fakat bu eğlenme amacıyla beslenen duygular bazı kitleler tarafından holiganlığa sebep olmakta ve istismar edilmektedir.
Tarihte17 Ekim 1967 yılındaki Kayseri ve Sivas takımları arasındaki karşılaşmasında taraftarlar arasında yaşanan kavgada ölümler ve yaralanmalar oluştur. Özellikle milli takım maçlarında topluma aşılanan milli takım bilinci bazı kitleler tarafından sınırı aşılmakta adeta başka ülke ile savaş halini anımsatmaktadır. Futbolendüstrisi beraberinde maç sonuçları üzerinden iddialaşmayı getirmektedir. Oynanan bahis kuponlarında yaşanan bazı durumlar sadece futbol kulüplerinin karlarını maksimize etmeye çalıştıklarını değil taraftarların da bunu yaptıklarını gösterir. Örneğin Galatasaray ve Fenerbahçe arasında oynanacak bir maçta taraftar maçın sonucunda ilişkin bahis oynar.
TaraftarGalatasaraylı olsa dahi eğer Fenerbahçe’nin son zamanlarda güçlü bir ilerleyişi var ise seçimi Fenerbahçe’den kullanabilir. Bahis oyunlarında sadece ulusal takımlar da yer almamaktadır. Uluslararası maç sonuçlarını da tahmin etme şansı olan taraftarlar, futbol endüstrisinde sömürülen taraf olmaya devam ederler.
Maçların oynanacağı büyük stadyumlar inşa edilmekte ve insanların güçlü bir kolektif bilinçle bu maçları izlemesi amaçlanmaktadır. İnsanların aynı stadyum altında benzer duygularla beraberlik içinde aynı zihinsel dünyada birleşerek maçları seyredeler. İnsanların belirli bir amaç uğruna aynı yerde beraberlik halinde bulunmasının psikolojik sağlıklarına da etkisi büyüktür.
Bu konu sosyal psikolojinin konusu haline gelebilir. Çünkü psikolojik hastalıklarla baş etmek veya önleyici tedbirler almak için psikologlar tarafından sosyalleşme psikolojik sağlık için önemli bir adımdır. Bu durum futboldaberaberlik ruhunu geliştirerek insanların psikolojik sağlıklarını olumlu yönde etkilemektedir. Stadyum da biletler sahalara yakınlık derecesine göre fiyatlandırılmaktadır. Bu durumda da toplumsal statü olarak görülen müsabakayı yakın yerden izleme ekonomik yönden daha iyi konumda olduğunun göstergesi olarak çok toplum tarafından görülmektedir.
Futbolcular tarafından değerli görülen formaların üzerine reklam şirketleri tarafından reklamlar yerleştirilmekte, saha kenarlarında sponsor reklamları yer almaktadır. Futbolun popüler kültür içinde meta haline gelmesinin en önemli göstergelerinden biri taraftarlar için kutsal sayılabilen Statların büyük şirketlerin ismi ile anılmasıdır. Örneğin Vodafone Arena. Ligler sonucunda kazanılan kupaların ismi de statlar da olduğu gibi değişime uğramıştır.
ÖrneğinTürkiye Ziraat Kupası. Takım formaları moda haline gelmiştir. Taraftarlar özellikle lisanslı olmasına özen göstererek bu formaları satın almaya özen gösterirler. İçeceklerin, cipslerin üzerine takım amblemleri yerleştirilmekte tüketicinin dikkatini çekmek ve alım arttırmak amaçlanmaktadır. Futbol kulüpleri izlenirliklerini arttırmak için yurt dışı transferlikleri yapmaktadır. Bu transferlerde yüksek miktarda paralar dönmektedir.
Futbolun kitleleri etkileme gücünden kar elde etmek isteyen medya, maçları canlı olarak yayınlamakta, büyük kitleler tarafından izlenmesi sebebiyle reklamlardan kar elde etmektedir. İnsanların takımlarına olan bağlılıkları kişilere psikolojik doyum sağlamaktadır. Bu psikolojik doyumlarını sürekli arttırmayı amaçlayan medya insanlara maç dışında da saatlerce eski futbolculardan oluşan maç yorum programları, spor gazeteleri, spor haberleri gibi farklı medya kanalları sunarak bağlılıklarını güçlendirmektedir. Futbolmedya kanalları elinde meta haline gelmiştir.
Futboldatoplumsal cinsiyet ayrımlarını açıkça görmek mümkündür. Futbol oyuncuları erkeklerden oluşmaktadır. Taraftarların ise büyük çoğunluğunu erkekler oluşturmaktadır. Erkekler maçlarda bir takım cinsiyetçi söz ve davranışlarda bulunabilmektedirler. Toplum içindeki ataerkil yapıyı futbolda da görmekteyiz.
Günümüz dünyasında doğuştan gelen statüler yanında edinilmiş statüler önem kazanmaktadır. Bir takım taraftarı olmak toplumda bir mevki sahibi olmak anlamına da gelmektedir.
Aynı takım taraftarları gruplar oluşturarak kendilerini ifade ederler. Toplumda bir takım sahibi olmak kişinin belirli karakter özellikleri barındırdığı gibi algılanabilir. Futbolun eğlence aracı olma amacından büyük çoğunlukla çıkıp ekonomik sistemin bir çarkı haline gelmesi taraftarın da buna uygun olarak eğlenmenin haricinde futbolu bir hırs arenası hali getirmiştir. Fakat futbolun insanlar için bir stres atma aracı olduğunu da yadsıyamayız.