Tereyağı süt yağından elde edilen ve Türk mutfağında çok sık tüketilen hayvansal bir besindir. Çoğu yörenin mutfağında kendine yer bulan bu lezzet özellikle sabah kahvaltılarının vazgeçilmez unsurudur. Kızarmış ekmeğin üzerinde eriyen tereyağının mis gibi kokusu kahvaltılarımızı şenlendirir. Bunun yanında sahanda tereyağlı yumurta, tereyağlı sucuklu yumurta gibi lezzetler de tereyağlı kahvaltılık tariflerin ilk akla gelenleridir. Elbette tereyağı kullanımı yalnızca kahvaltılarla sınırlı değildir. Hamur işlerinde ve yemeklerde de tereyağı sıklıkla kullanılır. Bilhassa tereyağında yapılan pirinç pilavı Türk mutfağının en önemli yemeklerinden biridir. Tereyağı yemeklerimize hem güzel bir koku hem de farklı bir lezzet verir. Bu nedenle çoğu yemeğe lezzet vermesi için bir parça tereyağı eklenmesi geleneksel bir hal almıştır. Peki sofralarımızda bu kadar yaygın kullanılan tereyağı nedir ve nasıl yapılır merak ediyorsanız tüm bu bilgileri yazımızın devamında bulabilirsiniz.
TEREYAĞI NEDİR
Tereyağı geleneksel olarak inek sütü ile yapılan ancak bazı durumlarda koyun ya da keçi sütü ile de yapılabilen hayvansal bir gıda maddesidir. Süt yağının çırpılıp yoğunlaşması sonucu elde edilmektedir. Tamamen doğal bir hayvansal ürün olan tereyağı en az %82 süt yağı içerir. Hiçbir kimyasal işlemden geçmediği için trans yağ içermez. Üretiminde kullanılan sütün cinsine göre sarı ya da beyaz renkte olabilmektedir. Önceleri ilaç ve kozmetik ürünü olarak kullanılan tereyağı 19. Yüzyılın başından itibaren gıda maddesi olarak kullanılmaya başlanmıştır.
EVDE TEREYAĞI NASIL YAPILIR
Anadolu’da tereyağı geleneksel olarak yayık ayrandan üretilmektedir. Önceki dönemlerde çoğunlukla ev tipi tereyağı yapımı yaygınken günümüzde geleneksel yöntemin yerini sanayi üretimi almıştır. Geleneksel yöntemde olduğu gibi yayık kullanılamasa da evde tereyağı yapımı da oldukça kolaydır. Yayık yerine çalkalamak için kullanabileceğimiz kapaklı cam kavanoz ve süt kaymağı tereyağı yapımı için bulunması gereken malzemelerdir. Öncelikle kullandığımız inek sütünün kaymağının 20 derece sıcaklıkta olması gereklidir. Kaymaklar cam kavanoza konularak yağlar topaklanana kadar çalkalanır. Bu işlem için cam kavanoz yerine mikser ya da robot da kullanılabilir. Esas dikkat edilmesi gereken nokta kaymağın doğru ısıda olması ve uzun süre çalkalanmasıdır. Ayrılan yağ yayık altı suyundan yıkanarak temizlenir. Böylece yağın çabuk ekşimesi önlenmiş olur. Eğer yemeklerde kullanmak için hazırlanıyorsa bu aşamada biraz tuz eklenir. Ancak kahvaltılarda tüketilecekse süt tadının korunması tercih edilir. Elde edilen tereyağını dondurmadan önce istenilen şekli verebiliriz. Tekerlek şeklinde ya da silindir şeklinde hazırladığımız tereyağını streç film ya da folyoya sararak buzdolabında soğutabiliriz.
GERÇEK TEREYAĞI NASIL ANLAŞILIR
Piyasada çok fazla üretimi yapılan tereyağının doğal ve taze olması son derece önemli bir noktadır. Dolayısıyla tüketici satın aldığı tereyağının doğal olup olmadığını anlamak ister. Bu konudaki kafa karışıklığını gidermek için bazı basit testler vardır. Satın aldığınız tereyağının hakiki tereyağı olup olmadığını anlamak için bu testleri yapabilirsiniz:
- Kesme Testi: Buzdolabından çıkardığımız tereyağına bıçağı batırdığımızda darbe alan yerlerin küçük küçük çatlaması gereklidir. Eğer darbe alan yerler değil de yağın bütünü çatlıyorsa sahte olma olasılığı yüksektir.
- Renk Testi: Tereyağını tavada erittiğimizde yağın göz göz olması ve köpürmesi gerekmektedir. Eğer bu şekilde erimiyorsa doğal tereyağı değildir. Aynı zamanda erimiş kısımlarının rengi tereyağından daha koyu ise gıda boyası kullanılmış demektir.
- Sıcak Su Testi: Bir parça tereyağını bir bardak suyun içine bıraktığımızda tereyağının tek parçada küçülerek erimesi gerekir. Eğer suyun içinde parçalara bölünerek eriyorsa bu tereyağının sahte olduğunu gösterir.
- Erime Testi: Oda sıcaklığında bıraktığımız tereyağının belirli bir sürede yavaş yavaş yumuşaması gerekir. Ancak erirken su salıyorsa bu tereyağının doğal olmadığını gösterir.
TEREYAĞI KALORİ VE BESİN DEĞERİ
Tereyağı protein, vitamin, mineral ve faydalı yağlar açısından oldukça zengin bir besindir. İçerdiği yüksek süt yağı oranı ile zengin bir enerji kaynağıdır. 100 g tereyağının besin değeri 753 ckal kaloridir. 100 gramlık bir porsiyon içerisinde 0,2 gr protein, 0,8 gr karbonhidrat, 20 mg kalsiyum, 3,2 gr yağ, 191 mg kolesterol, 24 mg potasyum ve 11 mg sodyum yer alır. Aynı zamanda içerisinde 559 IU A vitamini ve 0,09 g da demir bulunur.
TEREYAĞININ FAYDALARI NELERDİR
- İçerisinde yüksek süt yağı yer alan tereyağı yüksek enerji veren bir süt ürünüdür. Sabahları tüketildiğinde güne enerjik başlamamıza yardımcı olur.
- Sadece tereyağında uygun miktarda bulunan temel yağ asitleri vücudumuz için son derece faydalıdır. Sinir hücrelerinin gelişimi ve beyin sağlığı için oldukça önemli olan temel yağ asitleri insan vücudu tarafından meydana getirilemez. Özellikle 2 yaş grubu çocuklarda yağda çözünen A, D, E, K vitaminlerinin emilimini kolaylaştıran bu asitler beslenmemiz açısından oldukça gereklidir.
- Antioksidan özelliği ile zararlı maddelerin vücuttan atılmasını kolaylaştırır.
- Düzenli tüketildiğinde kireçlenmeyi engelleyerek kemik erimesi rahatsızlıklarının azalmasına yardımcı olur.
TEREYAĞI NASIL MUHAFAZA EDİLİR
Tereyağı raf ömrü uzun olan süt ürünleri arasında yer alır. Özellikle kendi paketi içerisinde muhafaza edilmesi önerilmektedir. Paket üzerinde yazan son tüketim tarihine kadar buzdolabının tercihen en soğuk kısmında saklanması uygundur. Tereyağı etrafındaki yiyeceklerin kokularını üzerine çekme özelliğine sahiptir. Bu nedenle et, balık, meyve gibi yiyeceklerin yanında muhafaza edilmemelidir. Kullanmayacağınız tereyağını ise derin dondurucuda güvenle saklayabilirsiniz. Bu şekilde saklanan tereyağı 6-8 ay bozulmadan kalabilmektedir.
TEREYAĞI İLE YAPILAN LEZZETLİ TARİFLER
Tereyağlı Kol Böreği
Kahvaltıların ve çay saatlerinin gözdesi hiç şüphesiz hamur işleridir. Kol böreği de çıtır çıtır lezzetiyle en beğenilen hamur işlerinin başında gelir. Peynirli, ıspanaklı, patatesli, patlıcanlı, kıymalı gibi pek çok çeşidi olan kol böreğini hem patatesli hem de peynirli olarak denemeye ne dersiniz.
MALZEMELER:
Hamuru İçin:
2,5 su bardağı un
Yarım tatlı kaşığı tuz
Yufkaları yağlamak için,
100 g eritilmiş tereyağı
¼ çay bardağı zeytinyağı
İç Harcı İçin:
200 g beyaz peynir
¼ demet maydanoz
2 adet haşlanmış patates
Tuz
Karabiber
Pul biber
Üzeri İçin:
1 adet yumurta sarısı
Yarım çay bardağı süt
TEREYAĞLI KOL BÖREĞİ NASIL YAPILIR
Unu karıştırma kabına alıp içine tuz ekleyerek karıştırıyoruz. Azar azar su ilave ederek yumuşak bir hamur hazırlıyoruz. Hamuru 3 eşit parçaya bölerek her bezeyi tezgâhın üzerinde yuvarlıyoruz. Kısık ateşte erittiğimiz tereyağı ve sıvıyağı bir kapta karıştırıyoruz. Her bir bezeyi servis tabağı büyüklüğünde açıyoruz. Açılan hamurların üzerini yağlayarak üst üste dizip 15 dakika dinlenmeye bırakıyoruz. Bu sırada haşlanmış patatesleri sıcakken rendeleyip bir kaba alıyoruz. İçine beyaz peyniri koyarak eziyoruz. İnce kıyılmış maydanozu ve baharatları da ekleyip karıştırıyoruz. Dinlenen hamur bezelerini tezgâhın üzerinde elimizle açarak genişletiyoruz. Mümkün olduğunca ince açtığımız hamurların orta kısmına iç harçtan uzunlamasına serip rulo şeklinde sarıyoruz. Yağlı kâğıt serili fırın tepsisinin orta kısmına rulo şeklinde sarıyoruz. Diğer iki bezeye de aynı işlemi yapıyoruz. Eritilen yağdan kaldıysa böreğin üzerinde gezdiriyoruz. Üzeri için çırptığımız süt ve yumurta sarısı karışımını sürüyoruz. Önceden ısıtılmış 180 derece fırında 45 dakika pişiriyoruz. Dilimleyerek servis tabağına aldığımız böreği servis edebiliriz. Afiyet olsun!
